زیان بهاری خودرو در لاین سرعت

در نگاه اول به نظر می‌‌‌رسد که رقم زیان انباشته اعلامی نسبت به ۲۸۰ همتی که تا انتهای اسفند سال ۱۴۰۳ اعلام شده بود کمتر شده است اما باید توجه داشت که کاهش این رقم نسبت به ارقام اعلامی پایان سال گذشته به دلیل آن است که زیان اعلام شده در انتهای خردادماه غیرتلفیقی است یعنی شرکت‌های تابع خودروسازان را در نظر نمی‌گیرد و تنها صورت سود و زیان خود خودروسازان را زیر ذره‌‌‌بین قرار می‌دهد. بنابراین اگر زیان شرکت‌های زیر مجموعه نیز به این رقم اضافه شود میزان زیان انباشته از این رقم بیشتر خواهد شد.

همچنین این آمار نشان می‌دهد که خودروسازان طی بهار امسال حدودا ۸.۵ همت زیان عملیاتی داشته‌‌‌اند. البته سایپا در این مدت زمان سود عملیاتی ثبت کرده اما رشد زیان عملیاتی در ایران خودرو و پارس‌‌‌خودرو به قدری بوده که در نهایت ۱۲۲ درصد رشد زیان عملیاتی برای خودروسازان طی سه ماه ابتدایی سال ثبت شده است.

عوامل مختلفی در رشد زیان خودروسازان طی سه ماه اول سال تاثیرگذار بوده‌‌‌اند. از این میان می‌توان به بلاتکلیفی قیمتی خودروسازان طی این دوره اشاره کرد. از ابتدای سال جاری خودروسازان انتظار اصلاح قیمت را می‌‌‌کشیدند با این حال تا انتهای فصل بهار خبری از اعلام قیمت‌‌‌های جدید نبود تا آنجا که ایران خودرو به عنوان تنها شرکتی که تحت مدیریت خصوصی قرار دارد نسبت به این موضوع معترض شده و حتی کار به جایی رسید که تولید خود را کاهش داده و فروش را متوقف کرد. کشمکش‌‌‌ها رو به رشد رفت تا انتهای خردادماه که این خودروساز رشد میانگین ۲۲.۳ درصدی قیمت محصولات خود را اعلام کرد،

اما وزارت صمت این قیمت را غیرقانونی اعلام کرد. این وزارتخانه اوایل تیرماه رشد ۱۵ درصدی بهای رسمی خودرو را مصوب کرد اما ایران خودرو برخلاف دو شرکت دیگر این ابلاغیه را سامانه کدال منتشر نکرد و برای همه این پرسش قوت گرفت که آیا محصولات این شرکت نیز مشمول رشد ۱۵ درصدی قیمت است؟ پاسخ این پرسش در هاله‌‌‌ای از ابهام بود و حتی این خودروساز طرح فروش با قیمت‌‌‌های مصوب خود را نیز اجرایی کرد اما طبق آخرین اطلاعیه‌‌‌ای که این شرکت به تازگی منتشر کرده، وزارت صمت بزرگ‌ترین خودروساز کشور را نیز مشمول ۱۵ درصد رشد قیمتی کرده است اما هنوز این شرکت زیر بار این رقم نرفته است. بنابراین همانطور که مشهود است درحالی که قدم در پنجمین ماه از سال گذاشته‌‌‌ایم، هنوز بلاتکلیفی‌‌‌های قیمتی در جریان است و اما و اگرها در مورد قیمت محصولات خودروسازان همچنان وجود دارد.

از طرف دیگر سایپا و زیرمجموعه مطرح آن یعنی پارس‌‌‌خودرو نیز در بلاتکلیفی به سر می‌‌‌برند چراکه بعد از واگذاری مدیریت ایران خودرو در بهمن ماه سال گذشته، انتظار می‌‌‌رفت که هرچه سریع‌‌‌تر تکلیف واگذاری سایپا نیز مشخص شود اما هنوز خبری از عملیاتی شدن آن نیست. این بلاتکلیفی صنعت خودرو را در فضای مبهمی فرو برده است.

عامل دیگری که می‌توان به آن اشاره کرد، رکود ایجاد شده در کل صنعت است. طبق آمار شامخ که توسط اتاق بازرگانی ایران منتشر می‌شود. صنعت کشور در سومین ماه از سال در رکودی‌‌‌ترین حالت ثبت شده از ابتدای نظرسنجی شامخ تاکنون قرار داشته است. اما در همین وضعیت رکودی حاکم بر صنایع نیز، خودرو رکود بیشتری را ثبت کرده و در رتبه دوم بین تمام صنایع از حیث رکود قرار گرفته است. نگاهی به رشد و افول فاکتورهای شامخ نشان می‌‌‌داد که علاوه بر بلاتکلیفی قیمتی، عواملی چون کمبود مواد اولیه و نرخ بالای تورم نیز به‌شدت این صنعت را تحت تاثیر خود قرار داده است.

اوج‌‌‌گیری سرعت زیان‌‌‌دهی نسبت به 1403
اما مقایسه سرعت زیان‌‌‌دهی سه خودروساز بزرگ کشور در بهار امسال نسبت به بهار سال گذشته نشان می‌دهد که خودروسازان از ابتدای سال تا انتهای خرداد ماه با سرعت بیشتری زیان تولید کرده‌‌‌اند. به‌طوری که در سه ماهه سال 1403 زیان انباشته خودروسازان 9.1 همت معادل 4.9 درصد زیاد شده بود اما در سه ماهه امسال این ارقام به 16.1 همت و 7 درصد رسیده است.

در واقع در بهار امسال و مدت مشابه سال گذشته برخی مشکلات به‌طور مشترک وجود داشته است. برای مثال در هر دو سال وضعیت قیمت‌‌‌گذاری در نوعی بلاتکلیفی به سر می‌‌‌برده است. وضعیت اصلاح قیمت در سال جاری را که مرور کردیم در سال گذشته نیز تا انتهای آبان ماه خبری از اعلام قیمت‌‌‌های جدید نبود. همچنین چالش‌‌‌های ارزی نیز از دیگر مشکلاتی است که هم سال گذشته وجود داشته و هم امسال در جریان است. سال گذشته تا اواسط تابستان خبری از تخصیص ارز جدید برای خودروسازان نبود امسال نیز مشکلات مشابهی گریبانگیر این صنعت است. با این حال می‌توان گفت که بلاتکلیفی‌‌‌های قیمتی و مشکلات ارزی در سال جاری نسبت به سال گذشته شدت گرفته است.

اما تنها تفاوت عمده‌‌‌ای که سه ماهه امسال نسبت به سه ماهه 1403 داشته این بوده که مدیریت بزرگ‌ترین خودروساز کشور به بخش خصوصی واگذار شده است. این موضوع در نگاه اول باید موجب رشد شاخص‌‌‌های مختلف در صنعت خودرو شود اما آنچه در عمل اتفاق افتاده را نمی‌توان واگذاری کامل مدیریت نامید چراکه دولت همچنان به دنبال استفاده از اهرم‌‌‌های خود برای استیلا در این صنعت است. یکی از اهرم‌‌‌ها کنترل اعطای تسهیلات است. برای مثال شورای معاونین وزارت صمت در پانزدهمین جلسه خود که ۲۹تیرماه برگزار شد، ۶ سیاست اولویت‌‌‌‌‌‌‌‌‌دار در حوزه خودرو را تصویب کرد که در آن کمک به بزرگ‌ترین خودروساز کشور برای دریافت تسهیلات را منوط به تمکین این شرکت از وزارت صمت کرد. در واقع دو خودروساز بزرگ کشور برای پرداخت بدهی‌‌‌‌‌‌‌‌‌های معوق خود به قطعه‌‌‌‌‌‌‌‌‌سازان هرکدام درخواست ۱۰همت تسهیلات بانکی داده‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند. با این حال دولت تنها با اعطای ۷همت به سایپا موافقت کرده و به دلیل خصوصی‌‌‌‌‌‌‌‌‌ بودن ایران‌‌‌‌‌‌‌‌‌خودرو، این شرکت را واجد شرایط دریافت تسهیلات ندانسته است. اما حالا در مصوبه جدید معاونین وزارت صمت آمده که اگر این شرکت «حاضر به اصلاح رفتار در چارچوب سیاست‌های کلی وزارت صمت» شود، برای تامین نقدینگی به آنها کمک شود.

بنابراین می‌توان گفت آنچه اتفاق افتاده، نوعی «خصوصی‌‌‌‌‌‌‌‌‌سازی ناقص» یا به‌‌‌‌‌‌‌‌‌بیان دقیق‌‌‌‌‌‌‌‌‌تر، «واگذاری بدون تفویض اختیار» است؛ ساختاری که نه مزایای بخش خصوصی را به‌‌‌‌‌‌‌‌‌دنبال دارد و نه مسوولیت‌‌‌‌‌‌‌‌‌پذیری بخش دولتی را حفظ کرده است بلکه تنها باعث رشد تعارض منافع شده است.

جزئیات زیان‌‌‌دهی خودروسازان
طبق آمار منتشر شده در کدال، بیشترین رشد در زیان انباشته خودروسازان مربوط به ایران‌‌‌خودرو است. این شرکت تا انتهای اسفندماه سال گذشته 120.5 همت زیان غیرتلفیقی داشت اما این رقم تا انتهای خردادماه امسال به 130 همت رسید بنابراین در این مدت زمان 9.5 همت معادل 7.8 درصد به زیان انباشته آبی‌‌‌پوشان جاده مخصوص اضافه شده است. این درحالی است که در سه ماه ابتدایی سال گذشته 5.7 همت معادل 5.2 درصد به زیان انباشته این شرکت اضافه شده بود. همچنین زیان عملیاتی غیرتلفیقی این خودروساز نیز در مدت زمان یاد شده رشد قابل توجهی داشته است. ایران‌‌‌خودرویی‌‌‌ها در بهار سال گذشته مجموعا سه همت زیان عملیاتی غیرتلفیقی داشتند اما این رقم در سه ماهه ابتدایی امسال به 6.4 همت رسیده است. بنابراین این خودروساز بزرگ کشور در این مدت 3.4همت معادل 113 درصد بیشتر از مدت مشابه سال قبل زیان عملیاتی ثبت کرده است. این در شرایطی است که در آمار تلفیقی 12 ماهه 1403 بزرگ‌ترین خودروساز کشور سود عملیاتی 4.6 همتی ثبت کرده بودند. بنابراین می‌توان اینطور تعبیر کرد که کاهش هزینه‌‌‌ها در شرکت‌های تابعه باعث ایجاد سود عملیاتی شده بود اما چون آمار سه ماهه غیرتلفیقی است و تنها شرکت مادر را در نظر می‌گیرد؛ برای ایران‌‌‌خودرو زیان عملیاتی ثبت شده است.

سری هم به سایپا بزنیم. این شرکت کمترین رشد در زیان‌‌‌ انباشته غیرتلفیقی را بین سه شرکت بزرگ خودروساز به نام خود ثبت کرده است. به‌طوری که تا انتهای سال گذشته این فاکتور برای دومین خودروساز بزرگ کشور به 70.8همت می‌‌‌رسید اما تا انتهای بهار با رشد 3.9 همتی و 5.5 درصدی، زیان انباشته 74.7 همتی داشته است. زیان اضافه شده به زیان انباشته این خودروساز در سه ماهه سال گذشته 2.7 همت معادل 5.2 درصد بوده است. اما سایپا تنها خودروسازی بوده که در آمار غیرتلفیقی سه ماهه سود عملیاتی ثبت کرده است. این در شرایطی است که در آمار تلفیقی 12 ماهه سال گذشته زیان سنگین عملیاتی داشته است. بنابراین می‌توان گفت که عکس فرآیندی که برای ایران‌‌‌خودرو مرور کردیم در سایپا رخ داده یعنی عملیات تولید در شرکت‌های زیرمجموعه این خودروساز احتمالا بسیار زیان‌‌‌ده است اما در خود این شرکت منجر به سود می‌شود.

سومین خودروساز کشور اما در این میان نه در آمار زیان انباشته و نه زیان عملیاتی وضعیت خوبی ندارد. پارس‌‌‌خودرو تا انتهای خردادماه امسال حدود 40 همت زیان انباشته ثبت کرده است، این درحالی است تا انتهای اسفند سال گذشته این رقم به 37.3 همت می‌‌‌رسید. بر این اساس طی سه ماه ابتدایی سال جاری 2.7 همت یا به عبارتی 7.2 درصد به زیان‌‌‌ انباشته این زیرمجموعه سایپا اضافه شده است. رشد زیان انباشته برای این خودروساز در سه ماه اول پارسال به 700 میلیارد تومان و 2.8 درصد می‌‌‌رسید بنابراین در این مدت زمان به‌شدت سرعت تولید زیان آن رشد داشته است.

زیان عملیاتی پارس‌‌‌خودرویی‌‌‌ها نیز در بازه زمانی مورد بررسی به 2.3 همت می‌‌‌رسد. در بهار سال گذشته این رقم تنها 660 میلیارد تومان بود. پس در بهار امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته زیان عملیاتی این شرکت 1.64همت و 248 درصد افزایش داشته است.