تب رانت در بازار خودرو

ثبت‌نام‌ میلیونی برای خرید محصولات ایران‌خودرو درحالی رقم خورده است که این خودروساز در آخرین طرح فروش خود تنها ۷۳ هزار دستگاه خودرو عرضه می‌کند. اما شانس گروه‌های مختلف برای خرید خودرو در این طرح با هم برابر نیست، افراد عادی که سهمیه خاصی ندارند عملا شانس بسیار کمی برای خرید خودرو از کارخانه دارند. به طوری که تنها ۳۰ درصد محصولات به آنها اختصاص پیدا می‌کند اما آنها ۸۹.۸ درصد از شرکت‌کنندگان را تشکیل می‌دهند.

طبق آمار منتشر شده، پنج‌میلیون و ۷۷ هزار و ۹۰۲متقاضی عادی در این مرحله از فروش ایران‌خودرو شرکت کرده‌اند. اما سهم آنها تنها ۳۰ درصد از ۷۳هزار دستگاه عرضه شده است. بنابراین ۲۱ هزار و ۹۰۰دستگاه خودرو بین بیش از پنج‌میلیون نفر تقسیم خواهد شد که شانس خرید خودرو برای هر متقاضی را ۰.۴ درصد می‌رساند. به عبارت دیگر از بین هر ۲۳۲ نفر متقاضی عادی که در این طرح شرکت کرده‌اند یک نفر موفق به خرید خودرو خواهد شد.

اما برای مادران دارای دو فرزند و بیشتر که فرزند دوم آنها بعد از تاریخ مشخصی متولد شده باشد و مشمول طرح جوانی جمعیت شوند، شانس خرید خودرو بسیار بیشتر است. بیشترین سهم خودرو به همین گروه می‌رسد که سهم ۵۰ درصدی دارند. طبق آمار منتشره ۵۰۰ هزار و ۴۳۷ نفر در قالب طرح جوانی جمعیت در این طرح فروش ثبت‌نام کرده‌اند که سهم ۵۰ درصدی آنها به ۳۶ هزار و ۵۰۰ دستگاه می‌رسد. بنابراین از هر ۱۴ نفر یک نفر موفق به خرید خودرو می‌شود یا می‌توان گفت که شانس خرید هر مشمول طرح جوانی جمعیت به ۷.۳ درصد می‌رسد.

اما کمترین تعداد متقاضیان در این مرحله از فروش ایران‌خودرو مربوط به مشمولان طرح نوسازی خودروهای فرسوده است. طبق اعلام ایران‌خودرو ۷۷ هزار و ۲۹۵ نفر از دارندگان خودروهای فرسوده در این مرحله از فروش بزرگ‌ترین خودروساز کشور ثبت‌نام کرده‌اند. سهم آنها از این فروش نیز ۲۰ درصد از محصولات است. بنابراین ۱۴ هزار و ۶۰۰ دستگاه خودرو بین این ۷۷ هزار و ۲۹۵ نفر تقسیم می‌شود که شانس خرید برای هر یک آنها را به ۱۸.۹ درصد می‌رساند، یا به عبارت دیگر حدودا از هر پنج نفر متقاضی این طرح فروش که مشمول طرح نوسازی خودروهای فرسوده باشد، یک نفر موفق به خرید خودرو می‌شود که این رقم بالاترین شانس بین گروه‌های متقاضی برای خرید خودرو را به نام همین گروه می‌زند.

البته این موضوع به دلیل استقبال کم دارندگان خودروهای فرسوده از طرح‌های فروش است، چراکه با افزایش قیمت خودروهای نو، دیگر دارندگان خودروهای فرسوده توان مالی جایگزینی آن را ندارند. آنچه مشخص است هزینه اسقاط خودرو به میزانی نیست که برای دارندگان این خودروها برای جایگزینی ایجاد انگیزه کند.

برخلاف مشمولان طرح فرسوده‌ها اما به تعداد متقاضیان عادی به شدت افزوده شده است. از دو منظر می‌توان این رشد را تحلیل کرد. ابتدا اینکه شرط بلوکه کردن پول برای ثبت‌نام در طرح‌های فروش برداشته شده است و افراد بدون هیچ هزینه‌‌ای می‌توانند در این طرح‌ها شرکت کنند. دوم اینکه بازار خودرو طی هفته‌های اخیر درگیر موج تورمی جدیدی شده است که اختلاف قیمت کارخانه و بازار را افزایش می‌دهد ‌این موضوع موجب سود برندگان در قرعه‌کشی و افزایش استقبال از طرح‌های فروش کارخانه می‌شود. بنابراین شاهد هستیم که بار دیگر رانت‌های خودرویی قوت‌ گرفته‌اند.